Πέμπτη 26 Μαρτίου 2009

Αστρονομικά όργανα των Αρχαίων

1. Αστρολάβος: Επινοήθηκε κατά την εποχή του Ιππάρχου (2ος π.Χ. αιώνας) και το χρησιμοποιούσαν οι αστρονόμοι για να υπολογίζουν τα ύψη των αστέρων από τον ορίζοντα και τις εκλειπτικές συντεταγμένες. Ο επίπεδος αστρολάβος, τον οποίο επινόησε ο Ίππαρχος, επέτρεπε τη στερεογραφική προβολή σφαίρας. Με τη βοήθεια της προβολής αυτής βρισκόταν με ακρίβεια η ώρα κατά την οποία γινόταν η παρατήρηση ενός αστέρα. Ο επίπεδος αστρολάβος χρησίμευε και για την επίλυση σφαιρικών τριγώνων.

2. Γνώμονας: Ένα από τα πιο απλά και πιο πολύτιμα όργανα που χρησίμευε για τον καθορισμό πολλών αστρονομικών φαινομένων και γεωγραφικών στοιχείων (καθορισμός μεσημβρινής γραμμής, διάρκειας έτους, γεωγραφικού πλάτους, απόκλισης Ήλιου, κ.ά.). Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον γνώμονα ήταν ο Αναξίμανδρος.

3. Διόπτρα: Υπήρχε η διόπτρα του Πυθέου που η ύπαρξη του βεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο Πυθέας είχε εντοπίσει ότι ο βόρειος ουράνιος πόλος και ο πολικός αστέρας δεν συμπίπτουν. Η διόπτρα του Ιππάρχου που χρησίμευε για την εκτίμηση της φαινόμενης διαμέτρου του Ήλιου και της Σελήνης. Με τη διόπτρα ο Ίππαρχος υπολόγισε την απόσταση και το πραγματικό μέγεθος των δύο αυτών αστέρων. Η διόπτρα του Ήρωνος, που χρησίμευε για διάφορες γεωδαιτικές και αστρονομικές μετρήσεις. Η διόπτρα του Αρχιμήδη που είχε τοποθετηθεί στην κορυφή του φάρου της Αλεξάνδρειας και τέλος η διόπτρα του Δικαιάρχου.

4. Ηλιακό ρολόι: Πρώτος εφευρέτης και κατασκευαστής του θεωρείται ο Απολλώνιος ο Περγαίος. Βελτιώσεις επέφερε αργότερα ο Αρίσταρχος ο Σάμιος.

5. Κλεψύδρα: Όργανο για τη μέτρηση της ισημερινής ώρας. Η κλεψύδρα θεωρείται εφεύρεση του Κτησιβίου.

6. Ουράνια σφαίρα: Μια απλή περιστρεφόμενη σφαίρα με τους κύριους κύκλους χαραγμένους πάνω της. Πρώτος κατασκευαστής της ουράνιας σφαίρας θεωρείται κατά τους μυθικούς χρόνους ο Χείρων και κατά τους ιστορικούς ο Θαλής. Ο Εύδοξος βελτίωσε τη σφαίρα σημειώνοντας τους γνωστούς αστερισμούς και τους μεγάλους αστέρες. Ένα είδος σφαίρας χρησιμοποιούσαν ο Αναξίμανδρος και ο Ίππαρχος. Μία βελτιωμένη παραλλαγή ήταν και η "μεταπτωτική σφαίρα" στην οποία μπορούσε να ληφθεί υπ' όψη η μετατόπιση της θέσης των πόλων του Ουρανού κατά 1° ανά 73 έτη.

7. Σκάφη: Την χρησιμοποίησε ο Ερατοσθένης για να επιτύχει τη μέτρηση της Γης, ενώ ο επινοητής της αναφέρεται πως ήταν ο Αρίσταρχος ο Σάμιος.

8. Υπολογιστής των Αντικυθήρων: Ίσως το πιο διάσημο όργανο πρωτοποριακό και μεγάλης ακρίβειας. Πιθανολογείται ότι τον εφεύρε ο Αρχιμήδης ή κάποιος μαθητής του Ποσειδωνίου. Ο υπολογιστής που βρέθηκε το 1900 στο βυθό των Αντικυθήρων, ήταν ένας ημερολογιακός μηχανισμός που έδειχνε τις κινήσεις του Ήλιου, της Γης και της Σελήνης σε διάφορες φάσεις. Η κατασκευή του ανάγεται στον 1o π.X. αιώνα.

9. Ωρολόγιο του Αρχιμήδη: Πρόκειται για ένα ρολόι με μηχανισμό, όπου αντί του ελατηρίου χρησιμοποιούνταν ροή νερού.

10. Κρίκος: Όργανο που έδινε το ύψος του Ήλιου όταν μεσουρανούσε.

(από το http://www.physics4u.gr/articles/2009/astronomia1.html)